Blog

Warszawa, 21 grudnia 2018 r.

Od:

Jarosław Pytlak

Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 24 STO
w Warszawie (od 1990 roku),
Dyrektor Społecznego Gimnazjum nr 99
STO (od 2007 roku)

Do:

Pani Anna Zalewska
Minister Edukacji Narodowej

   W nawiązaniu do listu, jaki skierowała Pani w dniu 14 grudnia 2018 roku do dyrektorów placówek oświatowych i nauczycieli, proszę przyjąć moją odpowiedź, która ze względu na szerokie grono osób zainteresowanych oraz ważny interes społeczny ma charakter otwarty.

   Do zabrania głosu skłania mnie treść otrzymanej od Pani korespondencji oraz zaprezentowane dzień wcześniej podczas konferencji prasowej podsumowanie trzech lat rządów w Ministerstwie Edukacji Narodowej. W żadnym z tych wystąpień nie dostrzegam oznak świadomości fatalnego stanu polskiej oświaty, ani, tym bardziej, poczucia odpowiedzialności za ten stan rzeczy. Wręcz przeciwnie – prezentuje Pani niezwykle wysokie mniemanie o podejmowanych działaniach, ich efektach i społecznym odbiorze. Z tego powodu, kierując się poczuciem powinności obywatelskiej, za cel niniejszego listu i towarzyszącemu mu załącznika przyjmuję uświadomienie Pani błędu i podanie tego do wiadomości jak najszerszych kręgów społeczeństwa. Zamierzam ukazać oświatową rzeczywistość tak, jak postrzegam ją przez pryzmat wieloletniego doświadczenia w zarządzaniu placówkami oświatowymi. Będzie to subiektywna, ale jak wierzę uprawniona i kompetentna, jednoznacznie negatywna opinia na temat wprowadzanej pod Pani kierunkiem reformy, przewrotnie określanej mianem „dobrej zmiany w edukacji”; zarówno przebiegu tego procesu, jak jego skutków.

   Zacznę od problemu może marginalnego, ale wiele mówiącego o autorytarnym sposobie, w jaki zarządza Pani polską oświatą, a mianowicie braku konsekwencji w ostatnich działaniach i wypowiedziach. Jeszcze 22 listopada wymuszona przez związki zawodowe modyfikacja koncepcji oceny pracy nauczycieli ograniczyła się do wykreślenia z ustawy obowiązku tworzenia szkolnych regulaminów. Prezydent dokument podpisał, tymczasem zaledwie kilkanaście dni później zapowiedziała Pani całkowity już powrót do wcześniejszych zasad oceniania. Podobna zmiana frontu zaszła w kwestii oświatowego 500+, czyli dodatku za wyróżniającą pracę. 13. grudnia okazało się nagle, że będą mogli ubiegać się o niego wszyscy nauczyciele, bez względu na stopień awansu zawodowego, choć wcześniej miał być przeznaczony tylko dla dyplomowanych. Jedno i drugie odbieram nie jako przemyślaną korektę błędnych koncepcji, ale wymyśloną naprędce próbę doraźnego wyjścia naprzeciw nastrojom strajkowym panującym w środowisku nauczycielskim. Chybioną, bowiem głęboka frustracja tej grupy zawodowej ma korzenie także we wielu innych aspektach kreowanej przez Panią „dobrej zmiany”. Na przykład w monstrualnym rozroście biurokracji.

   Z zażenowaniem przeczytałem w otrzymanym liście obietnicę „podjęcia starań”, by „ograniczyć do niezbędnego minimum obowiązek tworzenia nadmiernej dokumentacji szkolnej”. Wszak doskonale pamiętam, że podobne zapewnienie złożyła Pani publicznie już trzy lata temu. A efekt? Zamiast dwóch ustaw stanowiących fundament systemu edukacji, mamy ich…, proszę wybaczyć, ale pogubiłem się już w rachubie. O systemie oświaty? Prawo oświatowe? Finansowanie zadań oświatowych? Przepisy wprowadzające Ustawę – Prawo oświatowe? Karta Nauczyciela? Ustawa o zmianie ustawy…? A to nie koniec potrzeb legislacyjnych, prawda? Trzeba będzie choćby „odkręcić” kwestię oceny pracy…

   Rozkwita biurokracja elektroniczna. Oto System Informacji Oświatowej (SIO), z którego płynie do ministerstwa nieprzerwany strumień informacji. Czy wie Pani, że w istocie są dwa SIO, „stary” i „nowy”? Że oba trzeba wypełniać niezależnie? Że ten drugi żąda coraz więcej i więcej danych? A informacje na ten sam temat, na przykład o wydanym/otrzymanym przez konkretne dziecko orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, wprowadzane niezależnie przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną i szkołę, „nie schodzą się” ze sobą, choćby z takiego powodu, że w jednym miejscu ktoś postawił spację, a ktoś po drugiej stronie nie? I że każdorazowo trzeba dzwonić do owego „ktosia”, by uzgodnić zapis? A czy wie Pani o ODPN, do którego wpisujemy między innymi te same informacje co do SIO, ale nie możemy dokonać ich migracji? O Hermesie, którego też trzeba nakarmić danymi przed egzaminem ostatnich gimnazjalistów? O portalu sprawozdawczym GUS, wciąż pobierającym swój trybut informacji, pomimo istnienia SIO? Są to w każdej szkole setki, jeśli nie tysiące godzin pracy, której wciąż przybywa, bez żadnej rekompensaty! A przecież część z tego trzeba jeszcze wydrukować, podstemplować, opatrzyć podpisem i zanieść do urzędu. Można by, co prawda, użyć podpisu elektronicznego, ale to kosztuje, a póki co nie ma mowy o programie MEN „Podpis elektroniczny bez opłat dla każdego dyrektora”…

   Wśród biurokratycznych nowości, które zawdzięczamy Pani rządom, mamy WOPFU, czyli arkusze wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, powstające jak Polska długa i szeroka nakładem pracy coraz bardziej deficytowych w szkołach specjalistów – psychologów i pedagogów specjalnych, z obowiązkowym udziałem innych nauczycieli. Cały czas tworzymy też indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne (IPET), tyle że młodych ludzi, którzy tego wymagają, jest coraz więcej, a dostępnego czasu nie przybywa. Nakładem pracy nauczycieli powstają w szkołach wprowadzone ostatnio, nikomu do niczego nie potrzebne programy preorientacji zawodowej. Zakładamy – to też nowość – książki wyjść nie będących wycieczkami, gdzie trzeba wpisywać stosowne dane, a potem dyrektor musi każdy taki wpis zatwierdzić. Toniemy w kilogramach papieru i gigabajtach danych, a Pani wciąż tylko obiecuje „podjęcie starań”… Serdeczne dzięki. Jako puenta tego wywodu niech posłuży oferta, która wpadła ostatnio do mojej skrzynki e-mailowej. Otóż mogę zakupić, oczywiście po promocyjnej cenie, płytę CD, a na niej, uwaga, około 400 (czterystu!) gotowych do wykorzystania dokumentów „wypełnionych wzorcową treścią, dostosowaną do aktualnych przepisów i najnowszych zmian w prawie oświatowym”! To najlepszy symbol bezmiaru szkolnej biurokracji.

   W grudniowym liście podejmuje Pani także inne wątki, na przykład wskazuje związki zawodowe jako bardzo ważnego partnera MEN. Niestety, trudno uwierzyć, że współpraca ze związkowcami pozwoli Pani zrobić „wszystko dla poprawy warunków pracy i zapewnienia optymalnego rozwoju zawodowego” nauczycieli. Przez trzy lata szefowania MEN było wiele okazji, by wziąć pod uwagę głosy partnerów społecznych w odniesieniu do różnych aspektów projektowanych zmian, oraz ich rozmaite postulaty, a trudno wskazać choć jeden istotny przykład, że tak właśnie się stało, chyba że ostatnio, pod groźbą akcji protestacyjnej.

   Zapowiada Pani zwiększenie w ramowym planie nauczania liczby godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora. Powinienem cieszyć się, bo to ważny atrybut autonomii szkoły. A jednak bez żadnej radości stawiam pytanie, dlaczego wcześniej owe godziny zostały tak bardzo ograniczone? Dlaczego w sygnowanym przez Panią planie nauczania ośmioletniej szkoły podstawowej dla każdej z klas 4-8 mam prawo decyzji o sposobie wykorzystania średnio… ułamka, dokładnie 3/5 lekcji tygodniowo?! Aby dopomóc pamięci sprawdziłem – w 2008 roku moja swoboda (w odniesieniu tylko do każdej z klas 4-6) dotyczyła trzech godzin w tygodniu. Parafrazując Kisiela: obiecuje Pani walkę z problemem, który najpierw sama stworzyła. I nie ma co przy tej okazji chwalić się likwidacją „godzin karcianych”. Prawdziwą, godną uznania reformą byłoby uzyskanie społecznego consensusu dla uporządkowania stajni Augiasza, jaką od dziesięcioleci stanowi kwestia wymiaru czasu pracy nauczycieli.

   Pojawia się w Pani liście wątek podwyżki wynagrodzeń. Dokładnie o 15,8 % w ciągu dwóch lat, po wcześniejszej kilkuletniej przerwie. W środowisku oświatowym ta oferta traktowana jest jako uwłaczająca godności. Nie tylko dlatego, że realna wartość procentów zależy od wysokości kwoty odniesienia, czyli te dumne 15,8% od podstawy wynagrodzenia nauczyciela-stażysty z wyższym wykształceniem i przygotowaniem pedagogicznym, to zaledwie ok. 360 złotych, dodatkowo rozłożone w czasie na trzy etapy podwyżki. W przypadku nauczyciela dyplomowanego z dwudziestoletnim stażem pracy jest to „aż” 600 złotych, uwzględniając dodatek stażowy. A że mowa o wynagrodzeniach brutto, realnie oznacza to wypłatę zaledwie około dwóch trzecich podanych kwot. Dodatkowo złość i agresję budzi towarzysząca tej rzekomej hojności manipulacja, polegająca na równoczesnym wycofaniu niektórych dodatków do wynagrodzeń, a przede wszystkim wydłużeniu czasu wymaganego na pokonywanie kolejnych szczebli awansu zawodowego. Powszechnie określane jest to jako dawanie jedną ręką, a zabieranie drugą i dobitnie świadczy o lekceważącym sposobie traktowania przez Panią ogromnej rzeszy wykształconych ludzi, jakimi są nauczyciele.

   Takie są moje uwagi odnoszące się bezpośrednio do treści Pani grudniowego listu. W ich świetle nie mogę przyjąć załączonych tam życzeń świątecznych i noworocznych, ani zrewanżować się własnymi, w których mógłby znaleźć się choć cień życzliwości. Tym bardziej, że jest znacznie więcej palących problemów wynikających z działań podejmowanych przez MEN, które godzą w interes całego społeczeństwa. Dlatego do niniejszego pisma postanowiłem załączyć własne, autorskie podsumowanie działalności kierowanego przez Panią ministerstwa – niestety, bez porównania mniej optymistyczne od oficjalnego.

   Kończąc, muszę z pokorą przyznać, że nie jestem w stanie pojąć Pani postawy. Można mieć lepsze lub gorsze pomysły, można ich bronić z mniejszym lub większym przekonaniem. Ale firmowana przez Panią reforma jest źródłem tylu problemów, tylu ludzkich dramatów, i tak mało niesie pożytku społeczeństwu w stosunku do uczynionych szkód, że utrzymywanie, jakoby przebiega ona zgodnie z planem wystawia temu planowi jak najgorsze świadectwo. Czyżby naprawdę planowała Pani niszczenie polskiej edukacji? W imię czego?

Jarosław Pytlak

   Postscriptum: Prawdę mówiąc nie do końca wierzę, że przeczyta Pani tę korespondencję. A może jednak…? Niezależnie, mam jednak nadzieję, że przeczytają ją inni ludzie, także tacy, którzy jeszcze łudzą się, że tworzy Pani „dobrą polską szkołę”. Może uda się otworzyć im oczy. A swoje posumowanie działalności ministerstwa dołączyłem również z myślą o tych, którzy w przyszłości będą robić porządek po Pani dokonaniach. Niestety, już wiadomo, że nie wszystko da się naprawić…

----------------------------------------------------------

Załącznik, o którym mowa w liście znajduje się pod adresem:
http://www.wokolszkoly.edu.pl/blog/trzy-lata-w-men-destrukcja-systemu-edukacji-w-polsce.html