Blog

   Na krótko przed Dniem Edukacji Narodowej dotarł do mnie e-mail od pana Wojciecha Starzyńskiego, prezesa Fundacji „Rodzice szkole”, a w załączniku do niego felieton autorstwa nadawcy. W treści e-maila przeczytałem, że załączony tekst jest próbą odniesienia się autora do szeregu problemów nękających polską oświatę.

   Pana Wojciecha Starzyńskiego znam od przeszło trzydziestu lat. Był on jednym z założycieli Społecznego Towarzystwa Oświatowego, a pełniąc funkcję prezesa zarządu tej organizacji współpracował ze mną jako dyrektorem szkoły STO przez niemal dwa dziesięciolecia. Po odejściu z funkcji objął stanowisko prezesa Fundacji „Rodzice szkole”, w której aktywnie działa do dzisiaj.

   Nie wspominam jakoś źle lat współpracy, mimo zawsze istniejącej między nami różnicy poglądów politycznych. Obopólne zaangażowanie w sprawy edukacji spokojnie wystarczało za nić porozumienia.

   Po odejściu pana Starzyńskiego z STO nasze kontakty stały się sporadyczne, a niemal całkiem zamarły, gdy poparł on zmiany w polskiej oświacie, wprowadzane przez minister Annę Zalewską. Ja stanąłem jednoznacznie po stronie krytyków jej reformy, a obserwując co dzieje się obecnie, tym bardziej utwierdzam się w przekonaniu, że proces destrukcji rodzimej edukacji trwa nadal. Znaleźliśmy się zatem po dwóch stronach barykady, co w praktyce oznacza również przynależność do różnych baniek informacyjnych, stanowiących zarazem dwa światy, różniące się diametralnie spojrzeniem na edukacyjną (i wszelką inną) rzeczywistość. Proszę się zatem nie dziwić, że e-mail pana Starzyńskiego odebrałem niczym list z tamtego świata, a że była w nim zapisana również zachęta do przekazania dalej załączonego artykułu, postanowiłem to uczynić, ku pożytkowi wszystkich Czytelników bloga „Wokół szkoły”. Jako że niemal na pewno zdecydowana większość jego odbiorców, to mieszkańcy mojej bańki informacyjnej, tym samym korzystam z okazji, by pokazać w tym gronie odmienne spojrzenie na rzeczywistość.

   Muszę w tym miejscu zaznaczyć, że pan Wojciech Starzyński jest cały czas osobą bardzo zaangażowaną publicznie. Oprócz kierowania fundacją należy do Rady Konsultacyjnej ds. Bezpieczeństwa w Edukacji, powołanej przez ministra Przemysława Czarnka, w której jest jedynym przedstawicielem rodziców. Jest również członkiem Rady do spraw Rodziny, Edukacji i Wychowania w ramach Narodowej Rady Rozwoju, powołanym w czerwcu br. przez Prezydenta Andrzeja Dudę, obok tak znanych osób, jak prezydencki doradca ds. edukacji, prof. Andrzej Waśko, Rzecznik Praw Dziecka, Mikołaj Pawlak, czy była minister edukacji narodowej, Anna Zalewska. Jest zatem ikonicznym przedstawicielem środowiska sprawującego dzisiaj władzę nad polską oświatą.

   Nie wiem, czym kierował się pan Wojciech Starzyński, umieszczając mnie na liście wysyłkowej pośród adresatów swojego felietonu. Ponieważ jednak zapisał w e-mailu także prośbę o przesyłanie własnych opinii, postanowiłem wyjść jej naprzeciw. W ten sposób obaj, wzorem Argonautów, staliśmy się Bańkonautami. Może będzie nam dane, niczym mitycznym prekursorom, odnalezienie złotego runa, którym w dzisiejszym świecie, zdominowanym przez przekaz informacji, dość nieoczekiwanie stała się zdolność osiągnięcia jakiegokolwiek porozumienia.

   W tym miejscu bardzo proszę zapoznać się z felietonem pana Starzyńskiego, dostepnym pod linkiem: Kilka refleksji na Dzień Edukacji Narodowej

   A oto moja opinia na tematy poruszone w rzeczonym felietonie:

   Szanowny Panie Prezesie!

   Osobiście od lat stosuję nazwę Dzień Edukacji Narodowej. Nie mam żadnego problemu z pojmowaniem tego dnia jako święta wszystkich uczestników procesu nauczania. Jeśli ktoś w mojej przytomności używa określenia „Dzień Nauczyciela”, są to raczej uczniowie i ich rodzice. Przyznam, że nawet nie dalej jak wczoraj otrzymałem kilka uroczych laurek z życzeniami z okazji Dnia Nauczyciela, a delegacja jednej z klas, która przyniosła mi do gabinetu w prezencie pudełko ze słodyczami, była wręcz zdumiona, gdy otrzymała w zamian czekoladki „Merci”, z prośba o poczęstowanie wszystkich koleżanek i kolegów z okazji naszego wspólnego święta.

   Nazwa „Dzień Nauczyciela” jest bardzo zakorzeniona, a jej stosowanie to ani kwestia „uporu godnego lepszej sprawy”, ani spisek enigmatycznych środowisk nauczycielskich. To po prostu tradycja. Ba, ów Dzień jest nawet – w innym terminie, bo 5. października – obchodzony na skalę światową! Światowy Dzień Nauczyciela został proklamowany w 1994 roku pod auspicjami ONZ, a służy podkreśleniu najwyższej rangi tego zawodu dla społeczeństwa. Żeby obraz był pełny dodam, że zmianę nazwy w Polsce na Dzień Edukacji Narodowej wprowadzono w mrocznych dniach stanu wojennego, a zapisano w… Karcie Nauczyciela.

   Jak wynika z powyższego wyróżnianie i odznaczanie przy okazji tego święta licznych nauczycieli i dyrektorów szkół nie jest wynikiem spisku czy rażącej niesprawiedliwości, ale odzwierciedleniem ich roli w sferze edukacji. Która jest, proszę wybaczyć truizm, ale po prostu najwazniejsza. Nie mogę wypowiedzieć się na temat zasadności wręczania laurek szkołom, natomiast absolutnie gotowy jestem przyjąć, że nie wszystkie te wyrazy wdzięczności są zasłużone. Pańskie określenie „często niezasłużone” wydaje mi się jednak mocno przesadzone. Osobiście mam nadzieję, że wszystkie miłe okoliczności, które spotkały 14 października nauczycieli i dyrekcję STO na Bemowie ze strony uczniów, rodziców i organu prowadzącego, były ufundowane na szczerych, ciepłych uczuciach.

   Podzielam pogląd, z którym zresztą dawno temu zetknąłem się za Pańską sprawą, że szkoła powinna być kuźnią cnót obywatelskich i miejscem, gdzie wszyscy uczą się współpracy dla dobra wspólnego. Proszę mi wierzyć, że ciągle staram się wprowadzać to w praktyce w kierowanej przez siebie placówce. Nie szczędzę czasu na udział w corocznym Sejmiku Szkolnym, regularne spotkania dyrekcji z Radą Przedstawicieli Rodziców, współpracę z Samorządem Uczniowskim. Ma Pan rację, że nie wszędzie to wychodzi, a przyczyna leży zarówno po stronie rodziców, jak nauczycieli i dyrekcji szkół. Jest, na przykład, zastanawiające, że tak mało placówek posiada rady szkół – choć, jak Pan słusznie zauważył, rozwiązania ustawowe są nienajgorsze. Co do wskazanego przez Pana tłumienia rodzicielskiej aktywności, to przyczyny widzę wielorakie, ale zgadzam się, że bez tej aktywności coś ważnego w edukacji można utracić.

   W swoim felietonie wskazał Pan dwa problemy nękające polską oświatę. Dotyczą one rodziców. Czytając Pański tekst trudno oprzeć się wrażeniu, że odpowiedzialnością za nie obarcza Pan przede wszystkim nauczycieli. Przyjmę za dobrą monetę zapewnienie, że to nie atak, tylko gorzka prawda. Nauczyciele są ogromną grupą zawodową. Zawsze jakaś ich część zasługuje na taką czy inną gorzką prawdę. Choć akurat oskarżenie o zawłaszczanie Dnia Edukacji Narodowej jest moim zdaniem dalekie od prawdy.

   Proszę pozwolić, że ja ze swej strony również wskażę Panu dwa problemy nękające polską oświatę, które widzę z perspektywy dyrektora szkoły. W istocie widzę ich znacznie więcej, ale ponieważ Pan ograniczył się do dwóch, to ja również. Pierwszym z nich jest pauperyzacja i deprecjacja zawodu nauczyciela, połączona z pogardą ze strony rządzących i części społeczeństwa. W efekcie zaczyna brakować chętnych do wykonywania tego pięknego zawodu, a miejsce radosnej i twórczej pracy, która kiedyś była udziałem znaczącej części jego przedstawicieli, zajęło mozolne przezwyciężanie codziennych problemów, praca ponad siły i bez poczucia sensu. Jakkolwiek przyczyny tego zjawiska są złożone, odpowiedzialność za nie składam na osoby kierujące polską edukacją, a o grzech obojętności i zaniechania oskarżam również szerokie kręgi społeczeńśtwa.

   Drugi problem, to powrót politycznego sterowania systemem, jedynej słusznej ideologii, dogmatów wprowadzanych w życie przez władze oświatowe – czyli wszystkiego, co budziło słuszny opór u schyłku realnego socjalizmu, i co wspólnym wysiłkiem staraliśmy się wykorzenić, między innymi poprzez działalność Społecznego Towarzystwa Oświatowego. Posunę się nawet do stwierdzenia, że większe poczucie sprawczości i autonomii miałem jako nauczyciel w PRL-owskiej szkole w latach 1985-89, niż obecnie jako dyrektor placówki oświatowej. Stawiam w tym miejscu przed Panem pytanie, dlaczego tak się stało? Dlaczego nam nie wyszło?

   Panie Prezesie!

   Korespondujemy obecnie z dwóch różnych światów. Tak odległych, że trudno sobie wyobrazić jakiś consensus. Jeśli jednak chciałby Pan kiedyś porozmawiać ze mną publicznie i wspólnie zastanowić się, co nas jeszcze łączy i gdzie szukać nadziei na jakieś porozumienie, jestem do dyspozycji. Uważam, że obaj szczerze pragniemy dobra polskiej edukacji, jednak paradygmaty nam się kompletnie rozjechały. Dlatego, póki co, łączy nas tylko ból.

Z poważaniem,

Jarosław Pytlak